Czy możliwe jest sumowanie okresów pracy w szczególnych warunkach i pracy w szczególnym charakterze?

Emerytura pomostowa, wcześniejsza emerytura z ZUS, czy też rekompensata z ZUS. W naszej praktyce, najczęstszą przyczyną odmowy przyznania tych świadczeń jest zakwestionowanie przez organ rentowy wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat. Sumowanie okresów pracy w szczególnych warunkach i pracy w szczególnym charakterze – czy jest to możliwe?

Na przestrzeni ostatnich lat, spotykaliśmy się w szczególności z zapytaniami, czy okresy pracy w warunkach szczególnych można łączyć z okresami pracy w szczególnym charakterze?

Przykładowo, czy możliwe jest zsumowanie 10-letniego stażu pracy jako majster budowy (praca w warunkach szczególnych) z 8-letnim zatrudnieniem jako nauczyciel (praca w szczególnym charakterze).

Rozpoczynając analizę tego zagadnienia należy powołać przepisy Ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych.

 

Emerytura pomostowa/rekompensata – wspólna przesłanka 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze

Zgodnie z art. 4 pkt 2 tej ustawy, jedną z przesłanek nabycia prawa do emerytury pomostowej jest „okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat”.

Podobna przesłanka znalazła się w art. 21 ust. 1 przywoływanej ustawy, który reguluje nabycie prawa do rekompensaty z ZUS: „Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.”

Analizując literalne brzmienie ww. przepisów, a w szczególności użycie przez ustawodawcę alternatywy łącznej (okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze) mogłoby wskazywać na dopuszczalność dowolnego sumowania tych okresów. Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego przemawia jednak przeciwko takiemu stanowisku i – co jest niekorzystne dla osób starających się o świadczenia – takie stanowisko jest ugruntowane. Tytułem przykładu można wskazać na wydawane na przestrzeni lat orzeczenia:

Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 29 września 2005 r., II UZP 10/05, Legalis nr 70664:
„Przy ustalaniu okresów zatrudnienia warunkujących nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym nie jest możliwe zaliczenie okresu pracy w szczególnym charakterze do okresów pracy w szczególnych warunkach (§ 15 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).” (teza)

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 listopada 2015 r., I UK 509/14, Legalis nr 1361400

„1. Do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach zalicza się okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 w związku z § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.); nie dolicza się natomiast do okresów pracy w szczególnym charakterze okresów pracy w szczególnych warunkach.” (teza)

Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 lutego 2021 r., III USKP 20/21, Legalis nr 2533848

„Warunkiem rekompensaty jest okres co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Skoro rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów FUS, to regulacja ta jednocześnie potwierdza, że w ustawie nie ma wyjątku pozwalającego zsumować okresy pracy w szczególnych warunkach i pracy w szczególnym charakterze.” (teza)

 

15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – interpretacja alternatywy łącznej

Dodatkowo, w uzasadnieniu ostatniego z cytowanych wyroków Sądu Najwyższego wskazano jak – według rozumowania SN – należy poprawnie interpretować alternatywę spójnik „lub”

„Jeżeli argumentem ma być model logiczny alternatywy, to należy przyjąć, że jej elementy są rozłączne zakresowo. Alternatywa ze spójnikiem „lub” z samej konstrukcji (definicji) oznacza, że jej części nie są tożsame. Istnieje, gdy obie części występują jednocześnie albo gdy spełnia się tylko jedna część alternatywy. W objętych zarzutami przepisach art. 21 ust. 1 i art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych jest spójnik „lub”, a nie spójnik „i” lub spójnik „albo”. W miejsce alternatywny opartej na spójniku „lub” nie ma więc alternatywy rozłącznej („albo”) i nie przyjęto też koniunkcji („i”). „

 

Okresy pracy w szczególnych warunkach nie podlegają sumowaniu z okresami pracy w szczególnym charakterze, ale ….

ale diabeł tkwi w szczegółach. W pozornie prawidłowej decyzji ZUS, dobry prawnik może znaleźć uchybienia, które być może pozwolą na jej zmianę.

 

Brak spełnienia przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze – Decyzja odmowna ZUS.

Jako prawnicy od spraw ZUS, odrębnie i szczegółowo analizujemy każdy stan faktyczny przedstawionej sprawy. Dlatego też – dopiero po zapoznaniu się z dokumentacją, czy też po bezpośredniej rozmowie z Klientem – oceniamy szansę na skuteczność potencjalnego odwołania. Staramy się również kompleksowo przeanalizować drogę zawodową Klienta i wskazać, czy w okresach zatrudnienia, które wcześniej nie były brane pod uwagę jako praca w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, można doszukać się pracy w takim charakterze.

Zdarza się bowiem, że Klient sam uzna, że któryś z okresów pracy będzie niemożliwy do udowodnienia, z uwagi np. na likwidację, czy restrukturyzację dawnego zakładu pracy, a tym samym brak możliwości zwrócenia się przez Klienta o dokumentację pracowniczą. Należy jednak pamiętać, że część dokumentów może być gromadzona w archiwach i kluczową kwestią jest dotarcie do nich. Co istotne, w postępowaniu przed Sądem, nie jesteśmy ograniczeni do udowodnienia swoich racji za pomocą dokumentów. Możemy przedstawić inne dowody, które będą przemawiały na naszą korzyść (np. zeznania świadków).

Innym przykładem jest możliwość starania się o zaliczenie okresu obowiązkowej służby wojskowej do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym pod warunkiem powrotu w określonym terminie z wojska do pracy uprzednio wykonywanej.

 

Odwołanie od decyzji ZUS w sprawie emerytury pomostowej lub rekompensaty

Dlatego też, jeżeli przepracowali Państwo okres 15 lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze i otrzymali Państwo decyzję odmowną z ZUS, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią od spraw emerytalnych. Nasza Kancelaria od spraw ZUS z Wrocławia specjalizuje się w sprawach o emeryturę pomostową lub rekompensatę. Ocenimy decyzję ZUS i jeżeli jest błędna wskażmy drogę do jej zmiany. Pamiętaj jednak, że na odwołanie od decyzji ZUS jest tylko 1 miesiąc od daty jej otrzymania. Nie pozwól, aby decyzja była prawomocna i zaskarż ją o czasie!