Przestępstwo niealimentacji z art. 209kk – sposób na dłużnika alimentacyjnego?

Każda rodzina dla swojego normalnego i zrównoważonego rozwoju potrzebuje środków materialnych. Każdy z członków rodziny powinien w równy sposób wspierać rozwój rodziny.

Co jednak, jeżeli były małżonek, partner zobowiązany do wykonywania świadczeń alimentacyjnych nie wywiązuje się ze swoich obowiązków?

Osoby takie potocznie nazywane są mianem dłużnika alimentacyjnego lub alimenciarza. Kodeks karny wprowadza pojęcie przestępstwa niealimentacji. Przestępstwo niealimentacji zagrożone jest karą pozbawienia wolności, aż do 2 lat!

Nowelizacja art. 209 kk z 31.05.2017r. wprowadza istotne zmiany.

W nowym art. 209 KK, zawarte są dwa typy niealimentacji:

1. Pierwszym typem jest uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego przez dłużnika, pomimo iż posiada możliwość spełnienia świadczenia alimentacyjnego. Przestępstwo to zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.
2. Drugim typem jest uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego dłużnika, pomimo, posiadania możliwości, spełnienia świadczenia alimentacyjnego oraz spowodowanie stanu braku możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.W tym przypadku sąd może dłużnika potraktować surowiej tj. może wymierzyć: karę grzywny, ograniczenia wolności, pozbawienia wolności do lat dwóch.

Warto zapamiętać, iż sformułowanie „potrzeb życiowych” ma charakter ocenny i na jego interpretację ma wpływ wiele czynników. Nie należy tego zwrotu rozumieć jedynie jako zapewnienie wierzycielowi alimentacyjnemu (dziecku) minimum egzystencji, lecz osoba ta powinna mieć dostęp do kultury, sztuki czy edukacji. Ocena potrzeb jest zindywidualizowana i ma na nią wpływ wiele czynników.

Warunki niezbędne do wszczęcia postępowania karnego za przestępstwo niealimentacji.

1. Istnienie obowiązku alimentacyjnego pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem alimentacyjnym.

Istnienie, tego obowiązku może być udowodnione następującymi środkami:

a. Orzeczenie sądowe,
b. Ugoda,
c. Umowa w formie pisemnej.

2. Zadłużenie musi wynosić równowartość sumy trzech świadczeń alimentacyjnych lub zwłoka w spełnieniu świadczenia wynosi co najmniej 3 miesiące.

Nowelizacja art. 209 kk zrywa z niejednoznacznym zwrotem „uporczywie uchyla się”. W zamian ustawodawca wprowadza ścisłe kryterium kwotowo-czasowe, którego spełnienie pozwala na wszczęcie postępowania karnego. I tak kryterium to spełnia się, gdy:

• łączna wysokość zaległości alimentacyjnych stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych, lub
• opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące.

W sytuacjach, gdy dłużnik płaci alimenty regularnie, ale w mniejszej niż wymagana wysokość, to warunek kryterium czasowo-kwotowego ziści się, jeżeli suma zaległości przekroczy równowartość 3 świadczeń okresowych.

W myśl art. 209 § 2 oraz § 3 KK, przestępstwo to ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego lub z urzędu.

Ściganie przestępstwa niealimentacji z urzędu następuje w przypadku, kiedy osobie uprawnionej, zostały przyznane świadczenia rodzinne lub świadczenia pieniężne (np. z Funduszu Alimentacyjnego) w związku z bezskutecznością egzekucji alimentów od dłużnika alimentacyjnego. Działania z urzędu wobec tychże dłużników podejmowane są na wniosek: wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej.

Sąd może odstąpić od wymierzenia kary w momencie spłaty długu alimentacyjnego przez sprawcę przed upływem 30 dni od dnia, w którym osoba została przesłuchana w charakterze podejrzanego w myśl art. 209 § 4 i § 5 KK. Art. 209 § 5 KK wprowadza także przesłanki winy oraz społecznej szkodliwości czynu, które mają wpływ na to, że sąd nie odstąpi od wymierzenia kary, pomimo spłaty długu w terminie określonym w tymże artykule.

Art. 209 kk batem na dłużnika alimentacyjnego?

Wszczęcie postępowania karnego z związku z niepłaceniem alimentów, w wielu przypadkach powoduje zdyscyplinowanie dłużnika alimentacyjnego. Dłużnik alimentacyjny, zagrożony wyrokiem karnym może zacząć regulować zaległe i wymagalne alimenty.

Ponadto w art. 209 § 5 KK ujęto instytucję obligatoryjnego odstąpienia od wymierzenia kary przez sąd, jeżeli dłużnik alimentacyjny, nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Jest to więc kolejny czynnik, który może zdyscyplinować dłużnika alimentacyjnego do zapłaty alimentów.

Z drugiej strony ukaranie dłużnika alimentacyjnego może potęgować konflikty rodzinne, a ponadto zastosowanie bezwzględnej kary pozbawienia wolności uniemożliwi dłużnikowi podjęcie pracy. Obecnie najczęściej stosowaną karą jest kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Naszym zdaniem, ostatnia nowelizacja art. 209 kk jest krokiem we właściwą stronę i może być istotnym bodźcem dla tzw. alimenciarzy do uregulowania zaległych i bieżących alimentów.