Rozwód a wspólne mieszkanie byłych małżonków

W wyniku rozwodu ustaje wspólność majątkowa małżonków. W wyroku rozwodowym, sąd orzeknie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, natomiast podział majątku w postępowaniu rozwodowym może nastąpić tylko wyjątkowo – jeśli nie przedłuży to postępowania.

Sposób korzystania ze wspólnego mieszkania w wyroku rozwodowym

Orzeczenie rozwodu nie stanowi automatycznie o konieczności opuszczenia mieszkania przez drugiego ze współmałżonków. Na mocy art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd orzeka o sposobie korzystania po rozwodzie ze wspólnego mieszkania małżonków i na tej podstawie małżonek może przebywać w mieszkaniu do czasu usamodzielnienia się.

art. 58 §2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków […]Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Obowiązkiem sądu jest uregulowanie w wyroku rozwodowym kwestii korzystania byłych małżonków ze wspólnego mieszkania, jeśli strona o to wnosiła. Z takim żądaniem może wystąpić zarówno małżonek, który ma tytuł prawny do mieszkania, jak i ten, który nie ma takiego tytułu. Decydującą okolicznością jest wyłącznie wspólne zamieszkiwanie w lokalu w chwili orzekania o rozwodzie.

Określenie sposobu korzystania z mieszkania, polega na przydzieleniu każdemu z rozwiedzionych małżonków określonej części mieszkania do wyłącznego korzystania. Przykładowo żona może korzystać wyłącznie z jednego pokoju, a pomieszczenia takie jak kuchnia, łazienka czy piwnica, pozostają nadal we wspólnym korzystaniu obojga małżonków.

Rozstrzygając o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, sąd może nałożyć na byłych małżonków pewne nakazy lub zakazy związane z dalszym wspólnym zamieszkiwaniem np. zakaz wprowadzania do lokalu osób trzecich. Należy pamiętać, że orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, nie jest równoznaczne z podziałem majątku małżonków. Jest to rozwiązanie tymczasowe, na czas wspólnego zamieszkiwania w lokalu.

Podziału majątku można dokonać po rozwodzie w odrębnym postępowaniu sądowym lub przed notariuszem.

Co do zasady, wszystkie rzeczy należące do majątku wspólnego – zostają po równo podzielone pomiędzy małżonków.

Jak więc podzielić mieszkanie po rozwodzie?

Mieszkanie własnościowe

Po ustaniu wspólności majątkowej, prawo własności przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych. Lokal mieszkalny, do którego przysługuje nam prawo własności, możemy po rozwodzie sprzedać i podzielić się z byłym małżonkiem zgodnie z udziałami we współwłasności (w przypadku współwłasności małżeńskiej zakłada się, że udziały w majątku są równe, czyli każde z małżonków posiada prawo do 50% własności w mieszkaniu).

Możliwe jest również, aby jeden z byłych współmałżonków pozostał w mieszkaniu, ale będzie wówczas zobowiązany do spłaty połowy wartości lokalu drugiemu małżonkowi.

Po ustaleniu notarialnego, bądź sądowego podziału, wartość oblicza się na podstawie wartości rynkowej nieruchomości z dnia orzekania o podziale. Byli małżonkowie mogą również sprzedać lokal i kupić za uzyskane pieniądze dwa odrębne mieszkania.

Mieszkanie spółdzielcze (mieszkanie lokatorskie)

Prawo do lokalu przydzielone w czasie trwania wspólności majątkowej choćby tylko jednemu małżonkowi, wejdzie do majątku wspólnego małżonków. Jeżeli jednak prawo do lokalu zostało nabyte przed powstaniem wspólności, to jest przed zawarciem związku małżeńskiego – wówczas prawo to nie wejdzie w skład majątku wspólnego.

Ponieważ prawo do spółdzielczego lokalu mieszkalnego nie może być objęte inną współwłasnością niż małżeńska, po rozwodzie lokal może przypaść tylko jednemu ze współmałżonków.

Po rozwodzie, w terminie 1 roku, powinniśmy zawiadomić spółdzielnię, któremu z byłych małżonków będzie przypadało prawo lokatorskie, a jeśli nie porozumieliśmy się z byłym małżonkiem i o podziale majątku rozstrzygnie sąd – musimy przedłożyć spółdzielni dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział majątku (w tym tego prawa).

Jeżeli sąd będzie orzekał o podziale tego prawa, to z reguły mieszkanie otrzyma ten małżonek, z którym pozostaną dzieci. Drugi otrzymuje pieniądze. Osoba niebędąca wcześniej członkiem spółdzielni, powinna w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym przypadło jej prawo do lokalu, złożyć deklarację członkowską (przysługuje jej też roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni). Małżonek, który pozostanie w lokalu i któremu przysługiwać będzie lokatorskie prawo do tego lokalu, będzie zobowiązany do spłaty małżonka opuszczającego mieszkanie.

Niedopełnienie powyższych obowiązków może skutkować, podjęciem przez spółdzielnie mieszkaniową uchwały o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

art. 13 ust. 2. Jeżeli małżonkowie nie dokonają czynności, o których mowa w ust. 1, spółdzielnia wyznaczy im w tym celu dodatkowy termin, nie krótszy niż 6 miesięcy, uprzedzając o skutkach, jakie może spowodować jego niezachowanie. Po bezskutecznym upływie tego terminu spółdzielnia może podjąć uchwałę o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych

Jak już wyżej wskazano, ostateczny podział majątku wspólnego, w tym mieszkania, następuje najczęściej w odrębnym postępowaniu sądowym przeprowadzonym już po rozwodzie lub przed notariuszem.