Odpowiedzialność karna za niezgłoszenie wniosku o upadłość spółki handlowej

 

W poprzednim wpisie „Okoliczności wyłączające odpowiedzialność członka zarządu z art. 299 § 1 ksh” wspominaliśmy, iż niezgłoszenie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki – pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – stanowi przestępstwo określone w art. 586 kodeksu spółek handlowych, zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.Art. 586 Kodeks Spółek Handlowych (Niezgłoszenie upadłości)

Zasadą jest, że upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Ustawodawca precyzuje, że dłużnik jest wówczas niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, przy czym domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące. Niewypłacalnością jest również stan, w którym dłużnik na bieżąco wykonuje swoje zobowiązania, ale przekraczają już one wartość majątku dłużnika.

Dodatkowo, w sytuacji, gdy dłużnik jest osobą prawną (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), jest niewypłacalny również wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Okoliczność „niewypłacalności” należy interpretować, jako niemożność wywiązywania się dłużnika ze swoich zobowiązań wobec wszystkich wierzycieli, bez względu na rodzaj zobowiązań. Niemożność ta musi mieć charakter trwały, przez co należy rozumieć, że na podstawie aktualnej sytuacji ekonomicznej dłużnika wiadomo, że nie ma on i nie będzie miał w dającej się przewidzieć przyszłości środków na wykonanie zobowiązań swoich wierzycieli. Przy tym przyjmuje się, że upadłość dopuszczalna jest tylko tam, gdzie dłużnik ma co najmniej dwóch wierzycieli.

Ostatnim warunkiem do ogłoszenia upadłości jest okoliczność, że majątek dłużnika jest większy niż koszty postępowania upadłościowego (inaczej mówiąc: sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów).

Upadłość można ogłosić wobec:

1. przedsiębiorców w rozumieniu KC,
2. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej,
3. wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem,
4. wspólników spółki partnerskiej.

Istotne z punktu widzenia odpowiedzialności karnej dłużnika jest zwrócenie uwagi, że każdorazowo, gdy dłużnik stwierdza, iż zachodzą przesłanki ogłoszenia upadłości, ale jego majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, zobowiązany jest złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, bowiem ocena możliwości ogłoszenia upadłości należy wyłącznie do Sądu.

W tym przedmiocie wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy.

Powstanie sytuacji, w której dłużnik zaprzestał wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań, nakłada obowiązek zgłoszenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości, nawet jeżeli nie znajduje się on w sytuacji, w której jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów, a niewykonanie takiego obowiązku może wiązać się z odpowiedzialnością karną za występek określony w art. 586 KSH.Sąd Najwyższy, postanowienie z dnia 8 stycznia 2013 r. (sygn. III KK 117/12)

 

Kto może być odpowiedzialny karny za niezgłoszenie upadłości spółki

Nasz prawodawca kryminalizuje niezgłoszenie upadłości spółki przez osoby, które pełniły funkcję członków zarządu (nie ma znaczenia, czy osoba taka była członkiem zarządu, czy też prezesem zarządu) oraz osoby, które pełniły funkcję likwidatorów.

Przestępstwo popełniają wszyscy członkowie zarządu, jednak ich odpowiedzialność jest indywidualna.

Takie stanowisko jest uzasadnione z uwagi na fakt, że od osób zarządzających interesami spółki wymagać należy wiedzy na temat aktualnego stanu majątku zarządzanej spółki oraz efektywności dokonywanych transakcji handlowych. Może się jednak zdarzyć, że członek wieloosobowego zarządu nie będzie odpowiadał za występek niezgłoszenia wniosku o upadłość z przyczyn dotyczących go osobiście (więcej w naszym wpisie „Okoliczności wyłączające odpowiedzialność członka zarządu z art. 299 § 1 ksh”). Uwzględniając zatem sytuację, gdy członek zarządu wyjątkowo zostaje zwolniony z odpowiedzialności karnej z przyczyn dotyczących wyłącznie jego osoby, co do zasady, nie sposób przyjąć, że odpowiedzialności karnej podlegać będzie np. prezes zarządu, a członkowie już nie.

Tak wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Łodzi:

„brak wiedzy członka zarządu o kondycji finansowej zarządzanego podmiotu, wynikający wyłącznie z zaniechania pozwanego, nie może prowadzić do uwolnienia go od odpowiedzialności”.Sąd Apelacyjny w Łodzi, Wyrok z dnia 27 stycznia 2012 r. (sygn. I ACa 462/11)

Sprawcą przestępstwa niezgłoszenia upadłości spółki prawa handlowego z art. 586 ksh, mogą być zatem tylko członkowie zarządu, w tym również prezes zarządu, gdy spółka funkcjonuje, a gdy jest w stanie likwidacji – tylko likwidator (każdej spółki handlowej). Przestępstwo niezgłoszenia upadłości jest przestępstwem umyślnym, ustawodawca nie przewidział możliwości popełnienia tego przestępstwa nieumyślnie.

Zwrócić jednak należy uwagę na przepis zawarty w art. 301 § 3 kodeksu karnego, bowiem ustawodawca przewidział w nim odpowiedzialność za lekkomyślne doprowadzenie do upadłości lub niewypłacalności, co należy mieć na względzie z uwagi na fakt, że brak umyślności w niezgłoszeniu upadłości zwalnia od odpowiedzialności za czyn zabroniony wskazany w art. 586 ksh, ale może powodować odpowiedzialność na podstawie art. 301 § 3 kk.

Odpowiedzialność za naruszenie obowiązku zgłoszenia upadłości powstaje zarówno wtedy, gdy osoby, na których ciążył ten obowiązek, w ogóle nie wystąpiły z wnioskiem, jak i wówczas, gdy wniosek został złożony, lecz z przekroczeniem terminu określonego przez przepisy prawa upadłościowego do dokonania tej czynności. Przestępstwo z art. 586 ksh ścigane jest z oskarżenia publicznego z urzędu.

Od odpowiedzialności z art. 586 ksh nie zwalnia sprawcy sytuacja, gdy osoba zobowiązana do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie złoży go, gdyż stwierdzi, że zachodzi jedna z sytuacji, które zobowiązują bądź uprawniają sąd upadłościowy do oddalenia wniosku.

Tylko do sądu należy decyzja czy wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie uwzględniony, czy też nie.