Jak udowodnić, że pracowałem w warunkach szczególnych?

Wielokrotnie nasi Klienci zadają nam pytanie: „jak udowodnić, że pracowałem w warunkach szczególnych”? Aby, odpowiedzieć wyczerpująco na to pytanie, należy wspomnieć o zarządzeniach resortowych.

W wielu dotychczasowych wpisach na naszym blogu poruszaliśmy tematykę związaną z emeryturą pomostową i rekompensatą za pracę w szczególnych warunkach. Często nasza pomoc prawna udzielana jest bowiem emerytom lub osobom, które zbliżają się do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Praca w warunkach szczególnych a zarządzenia resortowe

W przedmiotowym wpisie poruszymy tematykę tzw. „zarządzeń resortowych”, stanowisk pracy wyszczególnionych w tych zarządzeniach, jak również pokażemy praktykę ZUS w zakresie odmowy uznania pracy wykonywanej przez naszych klientów za pracę w warunkach szczególnych w przypadku rozbieżności pomiędzy rzeczywiście zajmowanym stanowiskiem, a stanowiskiem pracy wymienionym w zarządzeniu.

Zarządzenie resortowe – czym są? kto je wydawał? Przykłady zarządzeń resortowych

Zarządzenia resortowe były to akty prawne wydawane przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych, czy też centralne związki spółdzielcze na podstawie delegacji z § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 i z 1965 r. Nr 7, poz. 21).

Przykładami takich zarządzeń resortowych są:

• Zarządzenie Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego,
• Zarządzenie Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty,
• Zarządzenie Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

ZUS – odmawia zaliczenia okresu pracy w warunkach szczególnych i powołuje się na stanowiska pracy w zarządzeniach resortowych

W naszej praktyce często spotykaliśmy się decyzjami odmownymi ZUS, w których organ rentowy wprost powoływał się na zarządzenia resortowe i rozbieżność pomiędzy nazwą stanowiska pracy naszego klienta a stanowiskiem pracy, które zostało wymienione w zarządzeniu było przyczyną zakwestionowania okresu pracy w warunkach szczególnych, a w konsekwencji wydania decyzji odmownej.

Przykłady takich decyzji ZUS wskazujemy poniżej:

• Odmowa uznania okresów pracy w warunkach szczególnych dla ślusarza i tokarza

• Odmowa uznania okresów pracy w warunkach szczególnych ze względu na braki w świadectwie pracy

• Braki świadectwa pracy, jako przyczyna nieuznania przez ZUS okresów pracy w warunkach szczególnych

.

Zarządzenia resortowe – czy są aktem prawa powszechnie obowiązującego? Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Aktualizuje się zatem pytanie, czy ZUS może bezwzględnie wymagać od pracownika/emeryta, aby jego praca była przyporządkowana do konkretnego punktu zarządzenia resortowego i czy ewentualna decyzja odmowna ZUS przekreśla szansę pracownika na wygranie sprawy w sądzie powszechnym.

Odpowiadając na to zagadnienie należy powołać się na orzecznictwo Sądu Najwyższego:

• Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 września 2018 r., I UK 384/17:

tezy:

„1. Wykazy resortowe mają charakter jedynie informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający i jako takie mogą mieć znaczenie wyłącznie w sferze dowodowej dla identyfikacji stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach. O skutkach prawnych wykonywania takiej pracy stanowi natomiast ustawa i utrzymane w mocy jej przepisami rozporządzenie.

2. Dla kwalifikacji pracy ubezpieczonego jako wykonywanej w warunkach szczególnych istotna jest możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., a nie to, czy praca ubezpieczonego odpowiadała pracy wymienionej w zarządzeniu resortowym.”

z uzasadnienia:

„W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że zarządzenia resortowe wydane na podstawie rozporządzenia z 1983 r. utraciły moc jako źródła prawa po wejściu życie Konstytucji RP (art. 87 ust. 1 Konstytucji RP) (…) Umocowanie ustawowe ma tylko rozporządzenie z 7 lutego 1983 r.”

• Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 16 grudnia 2004 r., II UK 79/04:

„Unormowanie to zostało bowiem zawarte w zarządzeniu ministra, tj. szczególnym źródle prawa o charakterze wewnętrznym, które zgodnie z art. 93 ust. 2 Konstytucji, może być adresowane wyłącznie do podmiotów podległych organowi, który je wydał. Akty tego rodzaju nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotu spoza układu organizacyjnego podległego organowi wydającemu dany akt, ani stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.”

 

Jak wynika zatem z powyższego, sprawa w Sądzie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie będzie opierała się o zarządzenia resortowe, a rozpatrujący sprawę Sędzia będzie analizował jedynie, czy praca danej osoby odpowiada pracom określonym w Wykazie A lub Wykazie B załącznika do przywoływanego już rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Stanowi to ułatwienie dla emeryta/pracownika także z praktycznego punktu widzenia. Z naszego doświadczenia wynika, że niektóre zarządzenia resortowe, do których odwołuje się ZUS w swoich decyzjach są trudne do odszukania nawet w internetowych prawniczych bazach danych, co powoduje niemożliwość zweryfikowania ich treści.

Odwołanie od decyzji organu rentowego – konieczność udowodnienia 15 lat pracy w warunkach szczególnych

Brak konieczności ścisłego powiązania swojej pracy z zarządzeniem resortowym nie oznacza jednak, że sprawy sądowe dotyczące pracy w warunkach szczególnych są łatwe i samo powołanie się na odpowiednie zapisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. gwarantuje sukces w Sądzie i wygraną z ZUS.

Sprawy często mają bowiem rozbudowany stan faktyczny, a także wymagają szczegółowej analizy przepisów prawnych, zarówno tych aktualnie obowiązujących, jak również – czego przykładem są zarządzenia resortowe – przepisów, które nie są powszechnie obowiązujące, jednakże ich treść może okazać się bardzo istotna w sferze dowodowej.

 

Jak udowodnić, że pracowałem w warunkach szczególnych? Prawnik od spraw

W przypadku przepracowania przez Państwa co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, a także otrzymania decyzji odmownej z organu rentowego, zachęcamy do skontaktowania się z naszą Kancelarią od spraw ZUS.

Specjalizujemy się w sprawach o emerytury pomostowe, jak również w procesach sądowych dotyczących rekompensaty. Po analizie przesłanych przez Państwa dokumentów (w szczególności świadectw pracy, świadectw pracy w warunkach szczególnych i decyzji ZUS) przekażemy Państwu naszą ocenę odnośnie możliwości dalszych działań.

Prosimy jednak nie zwlekać z podjęciem decyzji do ostatniej chwili – termin na zaskarżenie decyzji organu rentowego liczy się bowiem od dnia doręczenia decyzji.